ترجیع بند چیست؟

 

"ترجیع" در لغت به معنای «برگرداندن» و «تکرار کردن» است؛

 

*تَرجیع‌بَند،غزل­ های هم وزن  با وحدت موضوع و قافیه ­های متفاوت است ؛

که "بیت تکراری"  مُصرَّعی این غزل های چند بیتی را به هم متّصل میکند.

 

*به هر غزل یک «خانه» یا «بند» و به بیت تکراری میان آن­ها «بیت ترجیع» می­گویند. بیت ترجیع به طور ثابت در پایان هر بند تکرار می‌گردد.

 

*ساختار و نحوه قرارگیری قافیه در ترجیع بند :

_____________×     _____________×

_____________×     _____________×

_____________×     _____________×

_____________#

_____________#

_____________=     _____________=

_____________=     _____________=

_____________=     _____________=

_____________#

_____________#

 

 

قالب شعر: ترجیع بند           

شاعر: غلامرضا سازگار

ای لشکر حق را امیر، عبّاس

وی در شهیدان بی نظیر، عباس

ای شیر حق در لیلۀ ولادت

نام تو را فرموده شیر ،عباس

نوشیده در دامان پاک مادر

جام بلا را جای شیر، عباس

دست تو در دست عزیز زهرا

یادآور عید غدیر ،عباس

آزادگان آموختند از تو

این طرفه بیت دلپذیر، عباس

"واللّه ان قطعتموا یَمینی

انّی اُحامی اَبداً عَن دینی"

-------------------------------------

ای عشق و ایثار آفریدۀ تو

صدق و وفا به حق عقیدهء تو

عباسی و شیرخدا نهاده

گلبوسه ها بر دست و دیدۀ تو

تصویر غیرت بر زمین کشیده

خونِ ز پیشانی چکیدۀ تو

بر قلب تاریخ این رجز نوشته

از خون بازوی بریدۀ تو

"واللّه ان قطعتموا یَمینی

انّی اُحامی اَبداً عَن دینی"

-------------------------------------

ای عشق ثاراللّه عادت تو

وی زنده توحید از شهادت تو

امواج خون، روز نماز ایثار

سجادۀ سرخ عبادت تو

حسرت برد در حشر هر شهیدی

بر عزّت و مجد و سعادت تو

آبی که از کف ریختی به دریا

اقرار دارد بر سیادت تو

هر جا که عاشورا و کربلائی است

خطّی است از درس رشادت تو

"واللّه ان قطعتموا یَمینی

انّی اُحامی اَبداً عَن دینی"

-------------------------------------

گردون چرا روی تو را قمر گفت!؟

باید تو را از ماه خوبتر گفت

مدح تو را پیش از شب ولادت

در داستان کربلا پدر گفت

در جبهۀ صفّین و کربلایت

دشمن حسین و حیدری دگر گفت

«جانم فدایت باد»، این سخن را

تنها به تو سبط پیامبر گفت

تنها تویی آنکس که دست و سر، کرد

در پیش تیغ دشمنان سپر، گفت

"واللّه ان قطعتموا یَمینی

انّی اُحامی اَبداً عَن دینی"

-------------------------------------

سقا و رنگ از تشنگی پریده!؟

لب تشنه و دست از بدن بریده

تیغ شهادت را به سر نهاده

تیر محبّت را به جان خریده

جان بر کف و در اوج سرفرازی

خجلت ز اشک کودکان کشیده

دریای اشک از چشم ما گرفته

هر قطره خون کز بازویت چکیده

از حنجر خشک تو دوست دارم

این بیت را بهتر ز صد قصیده

"واللّه ان قطعتموا یَمینی

انّی اُحامی اَبداً عَن دینی"

-------------------------------------

تا ماه رخ، از خون خضاب کردی

خود را فدای آفتاب کردی

دریا ز لب های تو آب می‌خواست

والله، دریا را جواب کردى

روزی که جانها بسته بود بر آب

تو تشنگی را انتخاب کردی

ناخورده آب از بین آتش و خون

بر رفتن خیمه شتاب کردی

دستت ز تن در پای دوست افتاد

با لشکر دشمن خطاب کردی:

"واللّه ان قطعتموا یَمینی

انّی اُحامی اَبداً عَن دینی"