شعر شناسی ادبیات فارسی

سید محسن سادات خلردی

شعر شناسی ادبیات فارسی

سید محسن سادات خلردی

 

1- بحر رَمَل: رمل در لغت به معنای بافتن حصیر است و در اصطلاح وزنی را گویند که از تکرار رکن «فاعلاتن» حاصل شود. مشهور ترین اوزان بحر رمل 9 تا است از جمله:

- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن = بحر رمل مثمن سالم.

- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن= بحر رمل مثمن محذوف

- فاعلاتن فاعلاتن فاعلن= بحر رمل مسدس محذوف

و...

2- بحر هزج: هزج در لغت بعنی آواز و سرود با ترنم و در اصطلاح عبارت است از بحری که از تکرار "مفاعیلن" بدست می آید و تعداد آن را یازده تا شمرده اند:

- مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن= بحر هزج مثمن سالم

- مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل(فعولن)= بحر هزج مسدس محذوف

- مفعولُ مفاعیلن مفعولُ مفاعیلن= بحر هزج مثمن اخرب

و...

3- بحر رجز: در لغت رجز به اضطراب و سرعت گفته می‌شود و در عروض آن بحریست که از تکرار "مستفعِلن" پدید می‌آید. علما دوازده بحر از آن ساخته‌اند:

- مستفعِلن مستفعِلن مستفعِلن مستفعِلن= بحر رجز مثمن سالم

- مستفعلن مستفعلن مستفعلن فَع= بحر رجز مسدس مرفل

- مستفعِلن فَع مستفعِلن فَع= بحر رجز مربع مرفَل

و...

4- بحر متقارب: بحر متقارب به بحری می گویند که از تکرار "فعولن" حاصل شده باشد و برای آن چهار وزن گفته‌اند:

- فعولن فعولن فعولن فعولن= بحر متقارب مثمن سالم

- فعولن فعولن فعولن فَعَل= بحر متقارب مثمن محذوف

- فعولُ فَع لن  فعولُ فَع لن= بحر متقارب مقبوض اثلم

- فَع لن فعولن  فَع لن فعولن = بحر متقارب مثمن اثلم

 

5- بحر متدارک: این بحر از تکرار "فاعلن" ساخته می شود:

- فاعلن فاعلن فاعلن فاعلن= بحر متدارک مثمن سالم

 

- فاعلن فاعلن فاعلن فَع= بحر متدارک مثمن احذ

- فَع لن فَع لن فَع لن فَع لن= بحر متدارک مثمن مقطوع

- فَع لن فَعَلن فَع لن فَعَلن= بحر متدارک مثمن مقطوع مخبون

 

6 - بحر کامل: بحر کامل از تکرار متفاعلن حاصل می شود وتعداد زیادی از شعرای فارسی به این وزن عربی نیز شعر گفته اند، شمار آن چهار تااست:

- متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن= بحر کامل مثمن سالم

- متفاعلن متفاعلن متفاعلن= بحر کامل مسدس سالم

- متفاعلن متفاعلن= بحر کامل مربع سالم

- متفاعلن فَع متفاعلن فَع= بحر کامل مربع مرفَل

 

7 - بحر مضارع: این بحر از تکرار دو رکن مفاعیلن فاعلاتن بدست می آید و برای آن شش وزن ساخته اند:

- مفعولُ فاعلاتن مفعولُ فاعلاتن = بحر مضارع مثمن اخرب

- مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلاتن = بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف...

 

8 - بحر مجتث : بحر مجتث از تکرار مستفعلن فاعلاتن مستفعلن فاعلاتن پدید می آید. سه وزن دیگر نیز از آن منشعب می شود مثل مفاعِلن فَعَلاتن مفاعِلن فَعَلاتن ...

 

9- بحر سریع: بحر سریع از دو وزن مفتَعِلن مفتَعِلن فاعَلن- مفاعِلن مفاعِلن فاعَلن تشکیل شده است.

10 - بحر خفیف : اوزان بحر خفیف فَعَلاتن مفاعِلن فَعَلن و فَعَلاتن مفاعِلن فَعَلاتن می باشد.

11 - بحر قریب: اوزان مستعمل بحر قریب عبارت است از : مفاعیلُ مفاعیلُ فاعلن – مفعول مفاعیلُ فاعلاتن – مفعولُ مفاعیلُ فاعلن.

12 - بحر منسرح: بحرمنسرح دارای شش وزن مستعمل است که از اصل خود یعنی تکرار مستفعلن مفعولاتُ ساخته شده است:

- مفتَعِلن فاعلن مفتَعِلن فاعلن= بحر منسرح مثمن مطوی مکشوف

- مفتَعِلن فاعلاتُ مفتَعِلن فَع= بحر منسرح مثمن مطوی منحور

13 - بحر مقتضب: این بحر پنج وزن دارد که بر عکس بحر منسرح است:

 

- فاعلاتُ مفتَعِلن فاعلاتُ مفتَعِلن= بحر مقتضب مثمن مطوی

- فاعلاتُ مفعولن فاعلاتُ مفعولن= بحر مقتضب مثمن مطوی مقطوع

14 - بحر جدید( غریب ) : این بحر برعکس بحر"مجتث" است واز تکرار فاعلاتن مستفعلن فاعلاتن مستفعلن تشکیل می‌شود.

 

 

تنها امکان ارسال نظر خصوصی وجود دارد
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی
نظر شما به هیچ وجه امکان عمومی شدن در قسمت نظرات را ندارد، و تنها راه پاسخگویی به آن نیز از طریق پست الکترونیک می‌باشد. بنابراین در صورتیکه مایل به دریافت پاسخ هستید، پست الکترونیک خود را وارد کنید.