1 – رعایت درستی و سلامتی قافیه ، ردیف ، وزن و دیگر شرایط تعریف شده برای انواع قالب های شعری ، که تعریف آنها در صفحات پیشین آمده است .
2 – برخورداری مطلوب از آرایه ها و صنایع شعری که به زیبایی و تأثیر شعر، کمک شایانی می‌کنند .
3 - برخورداری از بیان غیر مستقیم و هنری:
به تجربه و سابقه در همه هنرها ثابت شده است که بنا به ذات هنر و همچنین برای رعایت شعور و درک مخاطبین هر اثر هنری ، شایسته است که برای ارائه هر موضوعی در هر شعری ، بیانی غیر مستقیم پیش گرفت تا تأثیر آن بیشتر و ماندگارپتر شود .
البته این غیر مستقیم گویی بایستی همراه با نشاندن نشانه هایی نزدیک به موضوع اشارات و (اسامی و اصطلاحات پیرامون موضوع ) در خلال شعر باشد تا اثر به ورطه ابهام نیفتد.
برای نمونه به این غزل از « محمد رضا محمدی نیکو » توجه کنیم تا چگونه با بیانی غیر مستقیم ، شروع شده و چگونه به مرور نشانه های پیرامونی موضوع ، به مدد شعور و فهم مخاطب آمده و او را در مدار زیبایی های این اثر قرار داده و خط و تاثیر آن را عمیق و عمیق تر می کند ؛ تا آخر غزل که پایانی هنرمندانه تر و نهایی می یابد :
ای که پیچید شبی در دل این کوچه صدایت
یک جهان پنجره بیدار شد از بانگ رسایت
همرهانت صفی از آینه بودند و خوش آن روز
که درخشید خدا در همۀ آینه هایت
عطش و آتش و تنهایی و شمشیر ، شهادت
خبری مختصر از خاطرۀ کرب و بلایت
کاش بودیم و سرو دیده و دستی چو ابالفضل
می فشاندیم سبکتر ز کفی آب به پایت
تا قیامت همه جا محشر کبرای تو برپاست
ای شب تار عدم، شام غریبان عزایت
از فراسوی ازل تا ابد ، ای حلق بریده
می رود دایره در دایره پژواک صدایت
واقعاً آیا بخشی از لطف این غزل، مدیون بیان غیر مستقیم بیت اول و دوم نیست؟
4- رعایت هماهنگی و تناسب بین لحن و زبان شعر با موضوع مورد نظر:
این تناسب، عامل ظریف اما بسیار مهمی در موفق بودن شعر است. به عبارت دیگر، اگر مثلاً برای به شعر کشیدن یک اتفاق حماسی، کلمات و لحن بیان شاعر، حماسی و پر طنین نباشد ، مطمئناً نتیجه کار او موفق نخواهد بود.
در رهگذر مثال، بهتر است تناسب زبان و لحن را در تلفیق مفهوم حماسی « رشادت حضرت ابالفضل (علیه السلام) » و مفهوم عاطفی «تشنگی کودکان حرم حسینی» در شعر «راز رشید» از سید حسن حسینی ببینیم:
به گونه ی ماه
نامت زبانزد آسمانها بود
و پیمان برادری ات با جبل نور
چون آیه های جهاد
محکم
تو آن راز رشیدی
که روزی فرات
بر لبت آورد
و ساعتی بعد
در باران متواتر پولاد
بریده بریده
افشا شدی
و باد
تو را به مشام خیمه گاه
در میان نهاد
و انتظار در بهت کودکانۀ حرم
طولانی شد
□
تو آن راز رشیدی
که روزی فرات
برلبت آورد
برلبت آورد
و کنار درک تو
کوه از کمر شکست ...
و اینک یک رباعی دیگر از همان شاعر ، با همان ساختار و توجه به تناسب زبان و لحن شعر با محتوای اثر:
کس چون تو طریق پاکبازی نگرفت
با زخم ، نشان سرفرازی نگرفت
پیش از تو دلاورا کسی چون تو شگفت
حیثیّت مرگ را به بازی نگرفت
بنابراین فضاهای متفاوت عاطفی نظیر سوز و شفقت، شهامت و شجاعت، مدح و مفاخره، شور و حماسه، نفرت و انزجار و ....، کلمات و ترکیبات و اصطلاحات (زبان) و لحن مناسب خود را می طلبند که بایستی هم در سرودن شعر برای هر موضوع و هم در انتخاب شعر برای خواندن ، رعایت شود.
5 – نگاه نو و زاویۀ دید شخصی:
مقلد صرف نبودن در کار سرایش و پرهیز از تکرار تصاویر شعری دیگر شاعران، امر بسیار مهمی است برای تضمین توفیق یک شعر. به عبارت دیگر این همان « نگاه » است که بایستی مختصّ هر شاعر و حاصل تلاش او برای توجه به موضوعات مشترک بین شاعران و نتیجه دید و برداشت تصویری خاص خود او از رویداد یا موضوعی باشد که دیگران هم به آن رویداد و موضوع از نگاه خود قبلاً پرداخته اند .
برای وضوح بیشتر این نکته ، مثالی از نگاه مهدی رحیمی ، از شاعران معاصر ، به حادثۀ شهادت فرزند شش ماهه حسین بن علی (علیه السلام) در فاجعۀ کربلا ، می آوردیم که بارها و بارها دیگر شاعران هم به آن پرداخته اند ولی نه با این نگاه و لطافت :
دستان لطیف عشق ، خونخواه تو شد
خورشید، خجالت‌زدۀ آه تو شد
آنقدر نمک ز نبض لبخندت ریخت
تا تیر نمک گیر گلوگاه تو شد
6 – غنی بودن شعر از منظر فکری :
توجه به پیام اصلی حرکت سید الشهدا (علیه السلام) وهمچنین سیرۀ رفتاری و گفتاری سایر امامان معصوم (علیهم السلام) و پرهیز از خرافه گرایی ، بزرگ نمایی هایی بی دلیل و پرداختن فراوان و مکرّر به حاشیه هایی کم ارزش ، از موارد بسیار مهمی هستند که چه در کار سرود اشعار برای ائمه اطهار (علیهم السلام) و چه در امر انتخاب شعر و نوحه برای ارائه در مجالس و محافلی که به یاد و نام ایشان برقرار شده ، بایستی لحاظ شوند. به گونه ای که از ائمه طاهرین (علیهم السلام) ، چهره ای متوکّل به خداوند ، متفکّر و منطقی ،عمل گرا ، بصیر ، صبور و اخلاقمند ، شجاع و رئوف و ... برای الگو سازی و تأثیر پذیری ارائه دهیم تا ثمرهّ کار ، حُبّ و احساس صرف نباشد و مخاطب ، اصطلاحاً با دستی پر و بصیرتی مضاعف برای بکار بردن دستاورد آن در زندگی امروزش ، مجلس را ترک گوید .
- اما مرحلۀ بعد نیز از اهمیت به سزایی بر خوردار است و آن هم مرحلۀ انتقال مطلب به مخاطب است که در این مرحله نیز ، شایسته است نکات ذیل مورد توجه کافی قرار گیرد:
1 – مناسب خوانی و انتخاب شعرهای خوب و ممتاز در راستای موضوع مورد نظر ، با لحاظ شش نکتۀ ذکر شده در سطرهای قبل .
2 – تشخیص و رعایت لحن مخصوص هر شعر در هنگام ارائه آن به مجلس و مخاطب .
3 – درک درست هر شعر و تلفظ صحیح کلمات برای انتقال درست معنا به مخاطب .
4 - رعایت وزن درست هر شعر در موقع ادای آن .